Właściciel domu jednorodzinnego, który samodzielnie montuje instalację elektrycznego ogrzewania (np. podłogowego, mat grzejnych czy rur grzejnych) bez odpowiednich uprawnień, projektu i pomiarów, naraża się na poważne konsekwencje. W razie awarii lub pożaru spowodowanego wadliwym montażem ubezpieczyciel może uznać taką szkodę za wynik rażącego niedbalstwa i odmówić wypłaty odszkodowania. Polisy mieszkaniowe wymagają bowiem, by instalacja była zgodna z przepisami budowlanymi i przeciwpożarowymi oraz utrzymywana w należytym stanie technicznym.
Przepisy i normy – kto może wykonać instalację elektryczną
Prawo budowlane (Dz.U. 2025 poz. 418) oraz wydane na jego podstawie akty wykonawcze nakładają ścisłe wymagania na instalacje elektryczne. Każda budowa lub przebudowa instalacji musi być oparta na projekcie sporządzonym przez osobę z uprawnieniami budowlanymi w specjalności instalacji elektrycznych. Jeśli prace wykonano „na własną rękę” bez takiego projektu i certyfikowanego wykonawcy, stanowi to naruszenie prawa budowlanego. Rozporządzenie ministra infrastruktury (tzw. Warunki Techniczne budynków, Dz.U. 2022 poz. 1225) wymaga ponadto, aby wszystkie kable, maty i inne elementy systemu były zgodne z Polskimi Normami i zostały prawidłowo zabezpieczone (ochrona przeciwporażeniowa, uziemienie itp.).
Również prawo przeciwpożarowe nakłada obowiązek dbałości o bezpieczny stan instalacji. Ustawa o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. 1991 poz. 351) i związane rozporządzenia wymagają m.in. odpowiednich zabezpieczeń budynku oraz terminowych przeglądów instalacji. Niewykonywanie ustawowych przeglądów i konserwacji instalacji elektrycznej (najczęściej co 5 lat) traktowane jest jako rażące zaniedbanie. Podsumowując – samowolne prace elektryczne bez kwalifikacji są w Polsce niezgodne z prawem budowlanym i przeciwpożarowym. Taki samowolny montaż naraża właściciela na sankcje administracyjne, a przede wszystkim – na ryzyko braku ochrony ubezpieczeniowej.
Obowiązki właściciela w polisie mieszkaniowej
Ogólne Warunki Ubezpieczenia (OWU) domów i mieszkań jasno określają obowiązki właściciela nieruchomości. Należy przede wszystkim: utrzymywać instalację w dobrym stanie technicznym, przeprowadzać zalecane przeglądy i pomiary oraz stosować się do zaleceń producentów urządzeń. W OWU często pojawiają się zapisy wprost nakazujące „przestrzeganie obowiązujących przepisów ppoż.” i „terminowe przeglądy techniczne instalacji” (np. co 5 lat).
Jeśli ubezpieczony naruszy te obowiązki umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, większość ubezpieczycieli zastrzega w OWU, że nie odpowiadają za szkody powstałe z tego powodu. Przykładowo, ubezpieczyciel może uznać, że brak przeglądu instalacji czy nieprofesjonalne wykonanie montażu to właśnie rażące niedbalstwo i odmówić wypłaty odszkodowania. Typowe przesłanki wyłączenia odpowiedzialności to m.in.:
- wadliwy lub niezgodny z projektem montaż instalacji elektrycznej (np. własnoręczna przeróbka bez licencji),
- brak wymaganych przeglądów technicznych instalacji (Prawo budowlane i OWU często nakazują co najmniej 5-letni cykl),
- zaniechanie instrukcji producentów lub wymagań bezpieczeństwa (np. odcięcie zabezpieczeń),
- prace wykonywane przez osobę bez odpowiednich uprawnień (np. bez świadectwa kwalifikacyjnego SEP).
W praktyce oznacza to, że przy zgłoszeniu szkody ubezpieczyciel dokładnie bada, czy wszystkie zalecenia zostały spełnione. Już brak protokołu odbioru lub uprawnień wykonawcy może skutkować uznaniem roszczenia za niezasadne.
Kiedy ubezpieczyciel odmówi wypłaty odszkodowania
Jeśli wskutek samodzielnego montażu elektrycznego ogrzewania dojdzie do uszkodzeń lub pożaru, ubezpieczyciel zazwyczaj nie wypłaci odszkodowania. W warunkach ubezpieczenia są wyraźne zapisy pozwalające zakwestionować roszczenie, gdy szkoda wynika z zaniedbania lub nieprawidłowego wykonania instalacji. Brak przestrzegania zasad bezpieczeństwa (np. przeglądów instalacji elektrycznej) może zostać uznany za rażące niedbalstwo – i w takim przypadku firma ubezpieczeniowa odmówi wypłaty. Podobnie, jeśli szkodę spowoduje wadliwa instalacja: polisy często wyłączają ochronę dla „niesprawnej lub źle wykonanej instalacji elektrycznej”.
Co więcej, ubezpieczyciel wymaga od właściciela pomocy w odzyskaniu wypłaconego odszkodowania (regresie) od osób trzecich odpowiedzialnych za szkodę. Jeśli sam wykonywał instalację, brak będzie „drugiej strony” z kontraktem i dokumentami, co dodatkowo komplikuje sprawę. Na każdym etapie właściciel powinien przedstawić OWU, protokóły, faktury i inne dowody poprawności wykonania instalacji – ich brak zdecydowanie osłabi jego pozycję.
Jak uniknąć utraty odszkodowania – dobre praktyki
Aby zapewnić sobie ochronę ubezpieczeniową i bezpieczeństwo domowników, warto zastosować się do następujących zasad:
- Zatrudnij fachowca z uprawnieniami SEP. Montaż ogrzewania elektrycznego zleć wykwalifikowanemu elektrykowi, który ma odpowiednie uprawnienia budowlane (świadectwo kwalifikacyjne SEP). Taki wykonawca sporządzi projekt i przeprowadzi potrzebne pomiary oraz protokół odbioru. Dzięki temu spełnisz wymogi prawa budowlanego i zapobiegniesz „samowoli” przy remontach.
- Zleć niezbędne badania i odbiory instalacji. Po zakończeniu prac elektryk powinien wykonać pomiary elektryczne (izolacji, instalacji odgromowej, itp.) i sporządzić protokół odbioru. Dokumentacja ta jest niezbędna przy odbiorze budynku i na potrzeby ubezpieczenia – bez niej ubezpieczyciel może kwestionować poprawność wykonania instalacji.
- Regularnie przeprowadzaj przeglądy techniczne. Przestrzegaj przepisów (Prawo budowlane Art. 62 i rozporządzenia ppoż.), które wymagają okresowych kontroli stanu instalacji (min. co 5 lat). Udokumentowane przeglądy (protokoły serwisu) świadczą o dbałości o instalację i chronią przed zarzutem zaniedbania.
- Stosuj zabezpieczenia przeciwpożarowe i przepięciowe. Upewnij się, że instalacja posiada wymagane wyłączniki różnicowo-prądowe, przepięciowe i inne zabezpieczenia. Zabezpieczenia te chronią przed skutkami zwarć czy uderzeń pioruna – ich brak lub niesprawność również może być powodem odmowy odszkodowania.
- Przechowuj pełną dokumentację prac. Zapisuj umowy, faktury, atesty użytych materiałów i protokoły pomiarów. W przypadku szkody ubezpieczyciel będzie wymagał dostarczenia tych dowodów. Brak dokumentacji – np. umowy z wykonawcą – może uniemożliwić skuteczne dochodzenie roszczeń.
- Przestrzegaj warunków polisy. Dokładnie czytaj ogólne warunki ubezpieczenia i deklaruj w nich wszystkie istotne informacje o instalacji w domu. Zwróć uwagę na ewentualne wymogi dodatkowe (np. czujki dymu czy gaśnice) – ich spełnienie często jest warunkiem pełnej ochrony.
Stosowanie się do przepisów prawa budowlanego i ochrony przeciwpożarowej oraz wytycznych ubezpieczyciela nie tylko zmniejsza ryzyko pożaru, lecz także zabezpiecza właściciela domu przed odmową wypłaty odszkodowania.
Podsumowanie
Krótko mówiąc: jeśli instalacja elektrycznego ogrzewania została wykonana we własnym zakresie bez uprawnień i pomiarów, każda awaria lub pożar może skończyć się finansowo źle dla właściciela. Ubezpieczyciel zweryfikuje, czy instalacja spełniała wymogi prawne i warunki polisy. W razie rażącego niedbalstwa (np. samowolnej przeróbki instalacji) ma on prawo odmówić wypłaty odszkodowania. Bezpieczniej jest więc zlecić montaż specjalistom z odpowiednimi uprawnieniami i skrupulatnie dbać o stan instalacji – to zapewni ochronę zarówno prawną, jak i ubezpieczeniową.
Źródła: Przepisy prawa budowlanego i przeciwpożarowego oraz ogólne warunki ubezpieczenia (np. PZU). Informacje opracowano na podstawie porad eksperckich i artykułów branżowych.